Sint-Lambertuskerk door de jaren heen

Geschiedenis van de kerk

Vele bezoekers van de St. Lambertuskerk in Wouw verwonderen zich vaak over de afmetingen en de voornaamheid van deze kerk. "Hoe komt het, dat deze kerk met de allures van een kathedraal zo maar midden in het West-Brabantse landschap staat tussen de steden Roosendaal en Bergen op Zoom?". De rijke geschiedenis van deze streek geeft daarvoor een verklaring.

Over het ontstaan van de parochie Wouw zijn maar weinig gegevens bekend. Bekend is, dat omstreeks 1270 een begin werd gemaakt met de bouw van een stenen kerk ongeveer 60 meter lang en 20 meter breed. Fundamenten van deze eerste stenen kerk heeft men bij de restauratie na de verwoesting in 1944 teruggevonden. De kerk en de parochie hadden St. Lambertus als patroon.

De grootte van de middeleeuwse parochie Wouw was aanzienlijk: 15 x 20 km. Naast de pastoor was nog een aantal priesters van de abdij van St. Bernard werkzaam. De kerk van Wouw uit 1525 spreekt tot de verbeelding door afmeting en proporties. Haar inwendige maten: lengte van het koor en schip 61,23 meter, breedte middenschip 19,38 meter en de transept breedte was 41,09 meter. Deze zeer grote dorpskerk is waarschijnlijk toe te schrijven aan de groei van de bevolking, de Sint Lenaerts-verering en de impulsen van de Heren van Bergen op Zoom. De meest waarschijnlijke bouwmeester is Anthonis Keldermans en zijn zoon Rombout geweest. Interessant is te weten dat Arnold en Elisabeth van Hove, Heer en Vrouwe van Breda, in 1277 het Tienderecht en het Patronaatsrecht over de parochie Wouw geven aan de Abdij van Sint Bernardus op de Schelde te Hemiksem bij Antwerpen. Vanaf die tijd tot 31 december 1874 zijn de pastoors van Wouw benoemd door de Abt van de Bernardusabdij te Hemiksem.

De Markiezen van Bergen op Zoom bezaten in Wouw een kasteel, even buiten het dorp gelegen, waar zij meestal vertoefden. Zij hebben wellicht op hun manier veel bijgedragen in de bouw van een waardig en representatief kerkgebouw. In 1581 werd tijdens het beleg van het kasteel ook het dorp in brand gestoken en daarbij trof de kerk hetzelfde lot. Alleen de muren bleven overeind staan. Pas in de volgende eeuw begon zeer geleidelijk het herstel. Voorlopig beperkte zich dat tot het priesterkoor en wat later kregen de kruiskoren een dak. Met een muur werd dat gedeelte van het vernielde middenschip afgescheiden. Dat bleef zo tot 1801. In dat jaar werd de kerk aan de katholieke gemeenschap van Wouw teruggegeven. Sedert 1648 waren de diensten voor de katholieken gedaan in een schuurkerk, die even buiten het dorp was gebouwd. Plannen voor herstel van het enige eeuwen verwoest gebleven middenschip kwamen vrij vlot tot stand. In 1824 werd het in zogenaamde "Water-staatsstijl" dichtgemaakt met een plafond van riet en gips in een neo-klassieke bouwtrant.

De kerk van Wouw uit 1525 spreekt tot de verbeelding door afmeting en proporties. Haar inwendige maten: lengte van het koor en schip 61,23 meter, breedte middenschip 19,38 meter en de transept breedte was 41,09 meter. Deze zeer grote dorpskerk is waarschijnlijk toe te schrijven aan de groei van de bevolking, de Sint Lenaerts-verering en de impulsen van de Heren van Bergen op Zoom. De meest waarschijnlijke bouwmeester is Anthonis Keldermans en zijn zoon Rombout geweest. Interessant is te weten dat Arnold en Elisabeth van Hove, Heer en Vrouwe van Breda, in 1277 het Tienderecht en het Patronaatsrecht over de parochie Wouw geven aan de Abdij van Sint Bernardus op de Schelde te Hemiksem bij Antwerpen. Vanaf die tijd tot 31 december 1874 zijn de pastoors van Wouw benoemd door de Abt van de Bernardusabdij te Hemiksem. Dit verklaart de beslissing van Abt Dominicus Boyen om het koorgestoelte in Wouw te plaatsen. Dominicus Boyen werd in 1813 tot pastoor benoemd te Wouw.

De beroemde vroeg barokke beelden van Quellinus, Verbruggen en Willemsens, zijn de restanten van het fameuze koorgestoelte uit 1690 van de Bernardusabdij van Hemiksem. Het abdij terrein aan de Schelde bedroeg destijds 16 hectaren. De Cisterciënzermonniken werden door de Fransen verdreven in 1794, daarom werd in 1827 de vermaarde koorbanken uit hun abdij in Wouw geplaatst.

In 1929 werd Th. Wolters in Wouw pastoor. Hij legde de grondslag voor een algehele restauratie van de kerk, waarmede in 1937 een begin werd gemaakt. Helaas kwam 29 oktober 1944. Nadat op 27 oktober 1944 terugtrekkende Duitse troepen de toren hadden opgeblazen en nadat Engelse bevrijders reeds Wouw waren binnengetrokken, werd het kerkgebouw met fosforgranaten, die de Duitsers vanuit de omgeving afvuurden, geheel in brand geschoten. De kerk werd totaal vernield en de kostbare inventaris, waaronder het beroemde koorgestoelte, ging verloren. Het is mede aan de moed van enkele Wouwenaren te danken, dat de kerk van Wouw thans nog beschikt over de uitzonderlijke mooie beelden, die het koorgestoelte sierden. Ze waren tijdig in veiligheid gebracht en hebben in de gerestaureerde kerk hun historische plaats weer ingenomen.

Tussen 1945 en 1951 is onder de bezielende leiding van pastoor-deken Th. Wolters met grote voortvarendheid gewerkt aan de restauratie van de koren en de herbouw van midden­schip, zijbeuken en toren. Architect Ir. A. Siebers werd met de restauratie en de herbouw belast. De fundamenten van de kerk waren nog aanwezig. Architect Siebers bouwde daarop verder en zo kwam een "nieuw-gotisch" kerkgebouw tot stand. Een eerste indruk bij het betreden van de St. Lambertuskerk is dan ook: "Wat een grootse, blanke, heilige ruimte, vol stilte en gebed". Op het feest van St. Lambertus, 17 september 1951, werd de kerk weer in gebruik genomen. Het is een monument, waarop alle inwoners van Wouw met recht trots mogen zijn. (Bron: Gids St. Lambertuskerk)